Журналист Марат Тоқашбаев Ұйғыр ауданының бұрынғы атауын қайтарып, оны Қарадала деп өзгертуді ұсынады.
«Ұйғыр ауданында қазақ-ұйғыр жастары арасында жанжал шығып, төбелеске ұласқанын, арасында жарақат алғандар бар екендігін естіп өте қапа болдым. Бұл сөз жоқ, идеологиялық жұмыстардың олқылығы деп ойлаймын», – дейді ол.
Автордың пікірінше, жалпы, ұйғыр халқына жаппай қара бояу жағуға болмайды. Олар да өзінше бір халық, туыс халық, түркі халқы, мұсылман халқы.
«Негізгі мекені қазіргі Қытай жерінде. Ұйғыр халқы
бірнеше ғасырдан бері өз тәуелсіздігі үшін күресіп келеді. Саяси тұрғыдан ашықтан-ашық
оларды қолдауға құқымыз жоқ болса да, өз басым іштей мұсылман бауырларымыз ғой,
өз алдына ел болып кетсе ғой деп тілеймін.
Ұйғыр халқының еңбекқорлығы мен мәдениетіне, тілі мен дәстүріне құрметіміз үлкен.
Бірқатар ұйғыр қаламгерлерінің шығармаларын қазақ тіліне аударуға атсалысқаннан
болар ұйғырша да тәп-тәуір сөйлей аламын. Бірақ әр нәрсенің ақиқаты болады.
Жетісуды ХVІІІ ғасырда қалмақ пен жоңғар басқыншыларынан тазартқан азаттық соғыстарына
бірде-бір ұйғыр қатысқан емес. Бірде-бір ұйғырдың қаны төгілген емес.
Қазіргі Ұйғыр ауданы – Абылай хан, Албан Райымбек, Шанышқылы Бердіқожа батыр қолдары азат еткен қазақ жерінің ұлтарақтай бір бөлігі. Ежелгі аты – Қарадала», – дейді ол.
«Ресей мен Қытай арасындағы 1882 жылғы Петербург шарты салдарынан қытай өкіметінің қудалауынан қорыққан 9 мыңдай ұйғыр отбасы Жетісуға табан іліктірген.
Онда да генерал-губернатор Г.А. Колпаковскийдің қолдауымен, жергілікті қазақ болыстарының келісімімен көшіп келген ұйғыр отбасыларына тіршілігінің диқаншылық сипатына байланысты шұрайлы жерлерден қоныс берілген. Көшіп келгендеріне небары 140 жылдай ғана уақыт өтті.
Бұл аралықта қазақ пен ұйғыр арасында ешқашан соғыс, көлемді жанжал болған емес. Қайта қыз алысып, қыз берісіп, құдандаласып, бауырластық байланыс нығайып жатты. Кеңестік кезеңде большевиктік саясат салдарынан Қарадала өңірі әкімшілік бөліністе Ұйғыр ауданы аталып кетті.
Өкінішке қарай, тәуелсіздік жылдарында ұйғыр, дұңған, орыс, грек, т.б. диаспоралар тұратын аумақта идеологиялық жұмыс жеткілікті деңгейде жүргізілмей қалды.
Соның салдарынан бүгінгі ұйғыр диаспорасы жастары арасында қазақтың Қарадаласын ұйғыр диаспорасының меншігі ретінде қабылдау пайда болды. Қазақ пен ұйғыр жастарының арасындағы жанжалдың төркіні сонда жатыр», – деп қосады ол.
Қазақ халқы, қазақ мемлекеті ұйғыр диаспорасының бай да бақуатты тұруына, мәдениеті мен тілінің дамуына барынша жағдай жасап отыр. Ұйғыр халқының бұл тұрғыдан қазақ халқына өкпесі жоқ деп ойлаймын. Ұйғыр тілінде оқытатын мектептер, ұйғыр тіліндегі газет, ұйғыр театры, т.б. соның дәлелі. Ұйғыр диаспорасы осы тыныштықты жалғастыруды қалайды екен, онда қазақ халқымен тату тұрудан басқа жол жоқ! Қазақстан – бәрімізге ортақ Отан. Осы қағида терең түсіндірілуі керек.
Егер Қазақ жерін менсінбесе ешкімді күштеп ұстап тұра алмайтынымыз тағы анық!
Нақты бір ақиқат – Ұйғыр ауданы атауы әлем картасында ұйғыр мемлекетінің жалауын көтеретін жер емес.
Сондықтан өз басым ұйғыр диаспорасы арасында меншік сезімін туғызатын атауды ауыстырған жөн деп есептеймін. Айталық, аудан атын Қарадала ауданы деп өзгерту елдің, жердің тарихи атауын қалпына келтіруге мүмкіндік берер еді.
Жастар арасындағы мына түсінбестікке құқық қорғау орындары лайықты баға береді, заңбұзушылықтарға жол бергендер жазасын алады деп сенемін, – деп аяқталады жазба.
Мәселе аудан атына тіреліп тұр ма?
Солай секілді. Бұған облыс әкімінің де көзі жетті.
Бұл мәселені Ақордаға жеткізуге Алматы облысының әкімі де уәде берген. 16 маусымда Шонжы ауылында екі көлік бір-біріне жол бермей, аяғы кикілжің туған. Екі көлікте он адам отырыпты. Арты төбелеске ұласып, бес адам пышақ жарақатын алған. Төбелес Шонжы ауылының Шанхай шағын ауданы мен Бахар ауылы жастары арасында болған. Аудандық ауруханаға түскен екі азаматқа ота жасалған. Аталған оқиға бойынша қылмыстық іс қозғалды.
17 маусым күні Шонжыға шұғыл түрде облысы әкімі Амандық Баталов мырза барып, ауыл ақсақалдарымен кездесу өткізген еді. Ол кездесудің шағын бейне жазбасы әлеуметтік желіге тарады.
«Қандай мәселе көтерілді десем, барлығы негізінен жаңағы төбелес емес, ауданның атын айтады. Бар мәселе – осы. Соның барлығының салдары. Содан шыққан жағдай.
Сондықтан осының барлығын анау Астанаға жеткіземін. Айтамын. Міне, ертең айтамын. Сосын қазір кішкене дұрысталып алсын. Біз де Астанаға бармауға тырысып жатырмыз. Коронавирус көп. Бұрын мен әр жолы Нұр-Сұлтанға барғандаЕлбасына, Президентке, Премьер-министрге, министрлерге кіремін. Мәселелерді шешіп жүрмін ғой. Қазір жағдай біріңғай болғанда мен өзім арнайы жазылып, Мемлекет басшысына кіріп, мына жағдайлардың барлығын айтып беремін деп, міне, мен сіздерге уәде беріп отырмын», – деді Амандық Баталов.